Nos 50 as pequeñas produtoras buscan atraer ao público con temas polémicos.
Moitos dos directores aos que se lles encargaban estas películas procedían do ámbito
da televisión. Paradigma deste tipo de cine de baixo prosuposto é o film Marty, dirixido por Delber Mann en 1955
que chegou a acadar a Palma de Ouro de Cannes. É una crónica prosaica de amor
entre un tosco carnceiro(Ernest
Borgnine) e una tímida institutriz. Os personaxes son xustamente o contrario
dos heroes clásicos de Hollywood, os escenarios son populares como o Bronx
neoyorquino e cheos de xentes vulgares.
Esta xeración de directores deron tamén lugar a un intenso melodrama : Doce homes sen piedade (Twelve Angry Men)1957,
dirixida por Sydney Lumet,
desenvolvida na sala de deliberacións dun xuízo onde o xurado popular ten que
tomar una difícil decisión. O filme transcurre a tempo real en el explóranse as
relación e as reaccións dos personaxes.
Stanley
Kubrick compartía a mesma vision crítica da vida que outros cineastas da súa
xeración, como Elia Kazan ou Otto Preminguer só que o seu dominio do linguaxe
cinematográfico sitúano a altura de Orsen Welles , Von Stroheim e outro xenios.
En 1956 dirixe Atraco Perfecto (The Killing) con estilo incisivo e ritmo
trepidante narra a preparación eexecución dun atraco a un hipódromo alternando diferentes puntos de
vista.
En
Paths of Glory (Sendeiros de Gloria), 1957, fai unha dura crítica á
arbitrariedade dos mandos militares durante a Primeira Guerra Mundial. Tal foi
a dureza que a película que relata un acto de brutalidade, foi prohibida en
Francia e por suposto en España durante moitos anos.
Kubrick
creou un universo propio nos seus filmes, habitado por personaxes desprovistos
de espiritualidade, un mundo deshumanizado. Estéticamente coida de xeito
obsesivo ata os máis mínimos dos detalles.
Utiliza de xeito recurrente a perspectiva monofocal de Renacemento , as
paisaxes e escenarios soen mostrarse solitarios, con poucos personaxes, se
exceptuamos a gran produción Espartaco, onde estivo moi condicionado polos
desexos da produtora. A música xoga tamén un papel fundamental. Utiliza novedosos e ingeniosos movimientos de cámara : travellings, puntos de vista baixos ou unha enorme claridade en cada fotograma, todo elo para profundizar nos aspectos psicológicos e as sensación que transmite ao espectador como as claustrofóbicos atmósferas de O resplandor ou A laranxa mecánica.
En
1960 dirixe Espartaco onde demostra que o xénero histórico non está reñido
necesariamente coa calidade artística e que pode ser vehículo de ideas sociais.
En 1962 dirixe Lolita, basada na novela homónima de Vladimir Nabokov , donde tuvo que lidiar coa censura ao plasmar de xeito magistral a obsesión que sin o protagonista (James Mason) por una joven de 12 anos.A genial interpretación de Peter Sellers fijo que na seguirte película Kubrick contara con el para o papel protagonista.
Lolita
En
1963 realiza Teléfono vermello:¿volamos cara Moscú ¿(Dr.Strangelove or : How I
Learned to Stop Worrying and Love the Bomb) na que advertiu ao mundo sobre o
peligro de xogar coa bomba atómica.
En 1968 dirixe 2001:Unha Odisea do espazo, 2001: A Space An Odyssey, que
comeza có proceso de humanización no Cuaternario e acaba coa futura evolución
biolóxica do home. Este filme, convertido nunha sinfonía visual é a maioría de
idade do xénero de ciencia-ficción.
O interese pola indagación do home do futuro lévalle a adaptar a novela
de Anthony Burgess , A laranxa mecánica ,
A Clockwork Orange, en 1971, unha cínica pero realista exploración das
motivacións da conduta humana, enfrontada a todas as filosofías utópicas e
exposta cunha brillante linguaxe cinematográfica.
En
Estados Unidos John Ford, Orson Welles, Alfred Titchcock e Howard Hawks, os
grandes mestres, fonte de inspiración para cineastas franceses e británicos,
fixeron varias películas maduras nun intervalo moi breve de tempo.
Nestes
anos nos que os temas eran cada vez máis subversivos (drogas, sexo, racismo…)
Centauros do deserto (The Searchers, John Ford, 1956), Sed de Mal , (Orson
Welles, 1958) , Vértigo (Hitchcock, 1958) e Río Bravo (Hawks, 1959) ,
plantexaban a difícil relación coas mulleres de homes solitarios de mediana
idade.
O
protagonista de The Searchers (Ethan
Edwards/ John Wayne) está desvinculado da sociedade. Ethan chega despois da guerra civil americana, donde loitou polo sur, a casa do ser irán. O rancho do irán é atacado polos indios e todos resultan mortos excepto a nena pequeña que é raptada polos indios para criada como una deles. O protagonista e mais o sobriño adoptivo comezan una incansable búsqueda da nena. A búsqueda da súa sobriña, secuestrada polos indios, nárrase desde a rabia e o racismo que rezuma o protagonista. É un western que non innovou pero dotado dunha grande
profundidade psicolóxica e beleza plástica cargada de metáforas. Centauros do
deserto remata con Ethan , a contraluz, contemplando un paisaxe deserto que é
unha metáfora da súa vida interior.
O
personaxe solitario de Sed de Mal,
Hank Quinlan (Orson Welles) é un avogado que vive na fronteira entre México e
Estados Unidos e toma a lei pola súa man máis aló de diferencias culturais. Fai
interminables planos secuencia sen precedentes, encadres profundos, zooms,
ángulos moi abertos que distorsionan imaxes , todo elo para retratar una
sociedade sen lei onde a xente que habita non ten esperanzas. Eiquí o
protagonista remata morto nunha canle ante a mirada dunha prostituta, ex
amante
O
protagonista de Vértigo, Scottie
(Jamen Steward) acaba, igual que Ethan e Quinlan, transgredindo as normas.
Sofre dunha acrofobia que le impide traballar a raíz dun traumático suceso e
por aparecte casualidade , un amigo encárgalle investigar a súa muller.
Enamórase dela pero aparentemente morre. Máis tarde James Steward cre ver a
unha muller moi semellante e tenta convertila na primeira. Hitchcock denota a
influencia das teorías freudianas. As imaxes oníricas transmiten o estado
interior do protagonista, da súa obsesión enfermiza.
Unha das escenas relaciona
cor e desexo e no clímax da película Hitchcock realiza un travlellins ao mesmo
tempo que alonza a imaxe para mantela a unha distancia constante, acentuando
así a sensación e vértigo do protagonista. Dende entón este recurso foi
habitual para reflectir o estado de desorientación (Jaws/ Tiburón de Steven
Spielberg, 1975).
John
Wayne interpretou o papel de John Chance en Río
Bravo pero este personaxe ten pouco que ver cós outros dos que xa falamos.
Chance é un apoucado sheriff que ten que facer fronte a uns bandidos e só pode
reclutar a un borrachín, un ancián medrento e un xoven pistoleiro inexperto.
Este grupo ten unha relación cordial e sinceira coa camareira do saloon , Angie
Dickinson. Hawks mantívose fiel aos principios do Realismo Romántico ou
clasicismo hollywoodiense dos 40 e o resultado é que esta película resulta
igual de impecable que outras súas como Ter ou non Ter e A fiera da miña nena.
En plena Guerra Fría
con la Unión soviética, con episodios como la crisis de Berlín o la Guerra de
Corea, la mentalidad dominante de estos años de la administración republicana
de Eisenhowerfue conservadora,
consumista y optimista.
Esta década va a
coincidir con la aparición de la pantalla panorámica. La 20th Century Fox
produjo la primera película en gran formato: The robe, La túnica
sagrada, en 1953. El nuevo formato contribuyó al carácter épico. Para adaptar la
colocación de los actores a la pantalla ancha se renuncia a la profundidad de campo y el
resultado fue la colocación de los actores en línea, en friso; fue el llamado
washing line. El resultado fue un cine mucho más teatral.
LOS
DIRECTORES REBELDES
STANLEY KUBRICK
Stanley Kubrick compartía la misma visión crítica de la vida que otros
cineastas desu geración, como Elia
Kazan u Otto Preminguer solo quesu
dominio del lenguaje cinematográfico lo sitúan a la altura de Orson Welles ,
Von Stroheim y otros genios.
En 1956 dirige Atraco Perfecto (The Killing) con
estilo incisivo y ritmo trepidante narra la preparación y ejecución de un
atraco a un hipódromo alternando diferentes puntos de vista.
En Paths of Glory (Senderos de Gloria) 1957, hace una dura crítica
a la arbitrariedad de los mandos militares durante la Primera Guerra Mundial. Tal
fue la dureza que la película relatando un acto de brutalidad, fue prohibida en
Francia y por supuesto en España durante muchos años.
Kubrick creo un universo propio en sus films, habitado por personajes
desprovistos de espiritualidad, un mundo deshumanizado. Estéticamente cuida de
manera obsesiva hasta los más pequeños detalles.
En 1960 dirige Espartaco donde demuestra que el
género histórico no está reñido necesariamente con la calidad artística y que
puede ser vehículo de ideas sociales.
En 1961 dirige Lolita, con un guion adaptado de la
novela homónima de Vladimir Nabokov.
En 1963 realizaTeléfono rojo:¿volamos hacia Moscú? (Dr.Strangelove
or : How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb) en la que advirtió
al mundo sobre el peligro de jugar con la bomba atómica.
Al margen del cine épico y de las grandes producciones de Hollywood va
a haber un grupo de directores que no
ignora la aparición de una generación rebelde ni la paranoia de la guerra fría.
Tampoco permanecen indiferentes a las innovaciones cinematográficas después de
la guerra: mayor naturalismo en las interpretaciones, mayor profundidad
dramática e iluminación más natural. Estos son Otto Preminguer,Elia Kazan
, Nicholas Ray, Robert Aldrich , o Richard Brooks y el ya mencionadogenio de Stanley
Kubrick. Tienen en común una crítica visión de la sociedad y la introducción
de temas que van sacudir la mentalidad conservadora imperante.
Otto Preminguer fue el primero en poner patas arriba el conservadurismo de la época
con The Moon is Blue (1953),
producida por él mismo. Dos años más tarde en The Man with the Golden Arm toca temas
que hasta entonces no habíantocado en la
industria hollywoodiense como la adicción a las drogas . Estas dos películas
fueron calificadas como inmorales. Fue especialista en temas escabrosos y
encontronazos con la censura pero las consecuencias de su cine desde 1956 fue la
revisión y el definitivo abandonoen
1966 del código Hays.
En 1959 dirige Anatomía de un asasinato (Anatomy of a
Murder) que también fue boicoteada.
Rebelde sin causa (Rebel without a
Cause) 1955 de Nicholas Ray
y East of Eden (Al Este del Edén, 1955)
de Elia Kazan llevaron a la pantalla
la delincuencia y desorientación de los jóvenes. El protagonista de ambas fue
James Dean, un joven actor de 24 años formado en el vanguardista Actor´s Studio
de Nueva York. Su trágica muerte en accidente el año del estreno lo
convirtieron en un mito.
El actor fetiche de Elia Kazan
fue Marlon Brando, actor de gran magnetismo sexual, casi animal, que interpreta
en On the Waterfront (La ley del silencio)
1955 a un ex boxeador decepcionado con la vida que se afilia a un
sindicato. Marlon Brando se formó también en el Actor´s Studio y la técnica
interpretativa,contraria a la existente en Hollywood hasta entonces, va a ser
en la que se formen actores como Montgomery Clift, Shelley Winters, Karl Malden
o Rod Steiger, intérpretes con mucha influencia en otros posteriores como
Dustin Hoffmann, Robert De Niro o Al Pacino, que como Steiger, trabajaron la
arqueología psicológica de los personajes.
Nicholas Raydirigió dos de los mejores
films de la época: They Live by Night
(Los amantes de la noche, 1948) e In a Lonely
Place, 1950, En un lugar solitario. Dirigió en 1955 un western intelectual
, Jonhy Guitar.Joan Crawford interpreta a la propietaria de
un salón que debe hacer frente a un mundo sin ley; debe imponer susvalores morales frente a las sucias tácticas
de banqueros y representantes corruptos de la ley. La película esconde una
ácida crítica contra la caza de brujas llevada a cabo en los Estados Unidos. La
película es densa desde el punto de vista de la psicología de los personajes y
desborda pasión y sentimientos.
Robert Aldrich presenta héroes infelices, grises y desafortunados. Dirigió The Big Knife, donde la interpretación
de Rod Steiger de un directivo de estudio, fue como ya dijimos muy influyente
en actores venideros. En los 60 dirigió Qué
fue de Baby Jane (1962) y Canción de
cuna para un cadáver (1965).
La gata sobre o teclado de zinc, de Richard Brooks
Richard Brooks también hizo un cine denuncia. Su obra más conocida fue la que llevó
a la pantalla la obra de Truman Capote, A
sangre fría (In cold Blood, 1967) .
No fue la única adaptación literaria. Un afán por intelectualizar el
cine, imitando al cine europeo de Bergman, Truffeauto Fellini, llevó a muchos de estos
realizadores a utilizar obras de autores especializados en conflictos sexuales
y morbosos. Tenesee Willians fue el más famoso y escribe los guiones de Baby Doll (1956) de Kazan, Piel de serpente (1960) de Sydney Lumet, La gata sobre
el tejado de zinc (1958) Dulce pájaro de juventud de Richard Brookso La noche de la Iguana deJohn
Huston.